Khi tiêu chuẩn an toàn cháy cũ không theo kịp công nghệ – Bài viết thu hút triệu lượt view từ USFA

Nhịp phát triển của vật liệu và công nghệ trong nhà ở đã vượt nhanh các bộ tiêu chuẩn được xây dựng nhiều thập kỷ trước. Hệ quả là hành vi cháy trong không gian hiện đại khác hẳn quá khứ: từ một tia lửa nhỏ đến “flashover” chỉ mất khoảng 3–5 phút, rút ngắn đáng kể thời gian thoát nạn an toàn.

• Nghiên cứu của USFA và FSRI cho thấy: so với thập niên 1980, khi người dân có trung bình 15–17 phút để thoát nạn, ngày nay đám cháy trong nhà hiện đại có thể đạt đến điểm flashover chỉ sau 3–5 phút.

• Nguyên nhân: vật liệu tổng hợp, không gian kín, mật độ oxy cao.

Bức tranh rủi ro thay đổi vì ba động lực chính. Thứ nhất, nội thất tổng hợp (foam, sợi nhân tạo, polymer) làm tăng tốc độ phát triển đám cháy và tải nhiệt; nhiều thí nghiệm quy mô thật cho thấy đồ bọc nệm dân dụng là tác nhân lớn trong các vụ tử vong do cháy nhà.

Thứ hai, bố cục nhà kín và hiệu quả năng lượng khiến nhiệt, khói và khí độc tích tụ nhanh hơn, rút ngắn “thời điểm vàng” xử lý ban đầu. Kết quả so sánh giữa phòng dùng vật liệu tự nhiên và phòng dùng vật liệu tổng hợp cũng cho thấy thời gian tới ngưỡng nguy hiểm trong phòng “tổng hợp” ngắn đáng kể.

Thứ ba, sự phổ cập pin lithium-ion trong gia đình (điện thoại, xe đạp/xe máy điện, công cụ) bổ sung lớp rủi ro mới: cháy nhiệt chạy (thermal runaway) khó dập, tạo khói độc, đòi hỏi chiến thuật ứng phó khác.

• NIST và NFSA ghi nhận số vụ cháy do pin Li-ion tăng nhanh trong nhà ở và phương tiện cá nhân.

• Khi cháy, pin Li-ion có thể gây hiện tượng thermal runaway: nhiệt tăng dây chuyền, khó dập tắt.

• Tạo ra khói độc, phát nổ cục bộ, gây nguy hiểm cho cả người ứng cứu.

Dữ liệu định lượng củng cố bức tranh này. NFPA ghi nhận nhóm “home structure fires” vẫn là trọng tâm trong thống kê cháy dân sự tại Hoa Kỳ; trong đó, các nguồn bắt lửa quen thuộc như vật liệu bọc nệm liên quan tới hơn 600 ca tử vong/năm và hơn 1.100 ca chấn thương.

USFA cũng nhấn mạnh công tác truyền thông “khoa học đám cháy” cho cộng đồng, vì tốc độ lan cháy nhanh khiến sai lầm nhỏ dễ thành thảm họa.

• Thử nghiệm thực tế cho thấy phòng dùng nội thất tổng hợp đạt ngưỡng nhiệt nguy hiểm nhanh gấp đôi so với phòng dùng nội thất gỗ và vải tự nhiên.

• Các nhà nghiên cứu gọi đây là “sự thay đổi thế hệ” trong hành vi cháy.

• Điều này lý giải vì sao các tiêu chuẩn cũ chưa đủ để phản ánh thực tế mới.

Khoảng trống giữa thực tiễn và quy chuẩn được các nhà quản lý an toàn cảnh báo liên tục. Tại USFA Summit, đại diện NFPA kêu gọi cập nhật mã, chuẩn và chính sách công để theo kịp rủi ro nhà ở mới—từ cấu trúc đô thị đến thiết bị dùng pin.

Ở mảng kỹ thuật, các nhóm tiêu chuẩn và kỹ sư phòng cháy đang lập tổ công tác riêng cho pin lithium-ion nhằm điều chỉnh phương án bảo vệ và thử nghiệm hệ thống

Tiêu chuẩn là nền tảng, nhưng chu kỳ cập nhật luôn chậm hơn đổi mới vật liệu và thiết bị. Vì vậy, bên cạnh hệ thống cố định, mỗi hộ gia đình nên dự liệu một lớp ứng phó tại chỗ: thiết bị cảnh báo khói tin cậy, kế hoạch thoát hiểm được luyện tập, và một công cụ dập đám cháy ban đầu mà bất kỳ ai cũng kích hoạt được trong vài giây. Ở nhiều thị trường châu Á, các thiết bị chữa cháy dạng ném dành cho hộ gia đình, như sản phẩm G’Long Antifire 680 ml, được sử dụng như “lớp phản ứng tức thời” trong 3–5 phút đầu—vai trò là bổ trợ cho hệ thống chuẩn chứ không phải thay thế. Cách tiếp cận này giúp biến “thời điểm vàng” thành hành động thực tế, trong khi ngành tiêu chuẩn tiếp tục hoàn thiện khung quy định cho kỷ nguyên vật liệu và năng lượng mới.

Ghi chú nguồn chính: USFA về tốc độ flashover và hướng dẫn cộng đồng; NFPA về thống kê cháy nhà, vai trò tiêu chuẩn và tổng kết hội nghị USFA; NIST/FSRI về thử nghiệm vật liệu tổng hợp và đồ bọc nệm; NFSA và điều trần Quốc hội về thách thức pin lithium-ion